Afgelopen najaar hebben we met de halve familie kleiballen geplant op de Biesterije. En ze hebben succes: verschillende varianten van de walnoot zijn uitgekomen en met Arno heb ik tenminste één ontkiemde boomhazelaar gevonden.

Kleiballen?

De kleibal is de Ferrero Rocher van de permacultuur: een mengsel van klei en humus met aan de binnenkant een noot. En dit is wat eruit komt…

Foto: Mandsjoerijse walnoot of boternoot. Geplant: najaar 2016. Foto: juni 2017. Walnoten maken vroeg in hun eerste jaar een groeispurt dankzij de energie die in de noot opgeslagen ligt. 

Rijke soorten in arme humus

Met een kleibal kun je veeleisende bomen planten in een arme toplaag: de kleibal geeft het jonge boompje in de startfase vocht en voeding, waardoor de wortels kunnen doorschieten naar diepere bodemlagen die meer vocht en mineralen bevatten.

Dat komt mooi uit, want ons bos groeit op zandgrond waar de humuslaag nog jong is en vaak zuur. De humus droogt daardoor (vooral in de droge maand mei) snel uit en dan heeft een kersvers boompje nog geen wortels die tot in de vochtige bodemlagen zijn geschoten.

Zoals hieronder de eerste boomhazelaar die we hebben kunnen vinden in onze kleibal-aanplant-zone. Dit boompje is even fris groen als de walnoten, maar je ziet meteen dat hazelaar een kleinere noot is en dat de soort sowieso langzamer groeit dan walnoot.

Foto: de ontkiemde boomhazelaar. Boven in beeld zaailingen van berk en douglas: twee soorten die zich beter handhaven in een arme humuslaag.

Japan en het oude Egypte

De kleiballen zijn mijn idee, maar zomaar ontsproten aan mijn brein is het natuurlijk niet. Mijn toepassing is geïnspireerd door een techniek beschreven door Masanobu Fukuoka, die zijn kleiballen met zaden van landbouwgewassen maakte.

Fukuoka gebruikte zijn kleiballen als middel om rijst en andere eenjarigen aan te planten en ze een voorsprong te geven op het onkruid, zonder het onkruid te hoeven verwijderen. De bodem blijft daardoor rijker en droger en dankzij de extra voeding uit de kleibal winnen de gewenste planten het uiteindelijk toch van het onkruid.

Ook de oude Egyptenaren gebruikten kleiballen voor hun akkers, die droog stonden wanneer de Nijl zijn jaarlijkse laagwater had. Volgens Wikipedia wordt de techniek ook in Afrika toegepast (bronvermelding ontbreekt). De methode is vooral van nut in gebieden die afwisselend zeer droge en natte seizoenen kennen.

Kleiballen in bosbouw

Over gebruik van kleiballen specifiek in de bosbouw is veel minder informatie online te vinden. In Hawaii is de techniek in de jaren 1930 toegepast om ontoegankelijke gebieden na branden te herbebossen, door kleiballen te laten vallen uit vliegtuigen.

Foto: kleiballen met walnoten en wintereik (links) en boomhazelaar (rechts) klaar om te planten, oktober 2016. Wijlen Hugo begrijpt er niets van en doet een plasje.

De enige bron die het heeft over recente toepassing van kleiballen met boomzaden is een project in Australië. Daar is het doel revegetation, oftewel het opnieuw vestigen van begroeiing op dorre bodem.