In de negentiende eeuw was een groot deel van Oost-Nederland bedekt met heide (soms zelfs stuifzand). Het is aannemelijk dat de vorming van heide en stuifzand op veel plaatsen het gevolg van eeuwenlange houtkap en overbegrazing is geweest.
Maar hoe lang heeft de heide er gelegen? Was het verdwijnen van het bos iets dat heel geleidelijk gebeurde, of heeft het zich in een bepaald tijdvak geconcentreerd? Is er een fase geweest van arm bos (berk, eik, grove den) en is die voorafgegaan door een fase van bos op rijkere bodem (beuk, es, iep, haagbeuk)?
Militaire kaarten
Uit de vele militaire kaarten die in de negentiende eeuw werden gemaakt, blijkt dat de heide er toen al lag. De enige bekende kaart uit de 18e eeuw (zie boven, uit het online archief van Gelderland) is minder gedetailleerd, maar suggereert een landschap waarin de heuvels kaal waren en bos alleen voorkwam in de venen in het laaggelegen gebied.
Recent fenomeen?
De enige geschreven bron die ik heb kunnen vinden is een tekst over B.W. Blijdenstein, een van de eersten in zijn familie die begon met de aanleg van landgoederen. Volgens deze bron (een boek over het textielgeslacht Blijdenstein, in eigendom van mijn tante Liesbeth) was de heide in de omgeving van Enschede een vrij recent fenomeen.
Benjamin Willem Blijdenstein (1780-1857) voelde zich net als zijn vader aangetrokken tot de land- en bosbouw. Van bos was in het Twente van begin 19e eeuw nauwelijks sprake. In de 18e eeuw waren de bossen geleidelijk vernield en vervallen tot heidegrond.
